Tijdreis: Kerkplein

De vergelijking van het oude en nieuwe straatbeeld is een mengeling van nostalgie, herinnering, spijt en herkenning. Voor deze aflevering van ‘Tijdreis’ ging onze vaste fotograaf Ton Frenken weer voor u op pad. Alfons Bruekers nam een duik in het archief van de Stichting Geschiedschrijving Nederweert en leverde een oude foto en het bijbehorende verhaal.

Waterpomp
Een uitsnede uit een zeer oude foto van het kerkplein, hartje Nederweert. Daar is natuurlijk veel over te vertellen. Midden op de voorgrond staat de oude gietijzeren waterpomp waar ooit heel Nederweert haar drinkwater kwam halen, de schoolgaande jeugd incluis. De pomp stond bovenop een zeer oude waterput die bij de renovatie van de Kerkstraat in 2014 werd teruggevonden. Na reconstructie is die put nog altijd te bezichtigen in het plaveisel schuin vóór de St. Lambertustoren.

Follies
Zeer in het oog springend is natuurlijk het voorname huis in het midden, met de zogenaamde ‘Gelderse gevel’ en zijn typische rondingen. Het huis bestaat nog steeds, hoewel de prachtige en uit het jaar 1700 daterende voorgevel rond 1900 werd voorzien van een soort steenstrips en tegeltjes. De cementstenen beelden die de gevel nogal sieren zijn zogenaamde follies; fanatasiefiguren die er in de vorige eeuw door eigenaar en schrijnwerker Jean Bruekers op werden geplaatst. Het hele huis inclusief de beeldjes is al jarenlang een gemeentelijk monument.

[image-comparator left=”https://www.nederweert24.nl/wp-content/uploads/2018/11/Kerkplein-oud.jpg” right=”https://www.nederweert24.nl/wp-content/uploads/2018/11/kerkplein-nieuw.jpg” width=”100%” classes=”hover”][/image-comparator]

Belezen
De voornaamste bewoner was Leonardus Mooren (1700-1781). Hij was telg uit een zeer vermogende familie. Hij studeerde aan de universiteit van Leuven, was jarenlang secretaris van de bisschop van Roermond en combineerde dat met een kanunnikschap in Kortrijk. Hij was belezen (en als een van de weinigen in ons dorp eigenaar van een huisbibliotheek) en had een groot internationaal netwerk met buitenlandse prinsen en ambassadeurs. Op late leeftijd keerde hij terug naar zijn ouderlijk huis in Nederweert, pal naast de kerk, waar hij in 1781 stierf.

Uitvinding
Leonardus Mooren heeft vlak voor zijn dood, in 1779, een uitvinding gedaan voor de brandbestrijding in de Kerkstraat. Hij bedacht een systeem van houten goten die aan elkaar gekoppeld konden worden. Vanuit een waterrijke put in het washuis van zijn woning (dat is het lage gebouwtje met spitse gevel, links op de oude foto) kon men dan bluswater transporteren naar de plek van de brand. Daar stond dan de brandspuit die op zo’n wijze verzekerd bleef van constante wateraanvoer. Dat was een enorme verbetering ten opzichte van de oude situatie: het soms honderden meters met klotsend wateremmers moeten sjouwen. Het gemeentebestuur was laaiend enthousiast over dit burgerinitiatief van Mooren en bedankt hem gratieus.

Guillotine
Mooren had zichzelf trouwens ook al bedankt, want in 1777 had hij een standbeeld van zichzelf geschonken aan de gemeente. Dat beeld stond te prijken naast de ingang van de kerk. Maar niet lang, want toen de Franse revolutionaren Nederweert bezetten werd het vernield en begraven. De Fransen hadden niet veel op met de oude, aristocratische garde en hoewel Mooren de guillotine bespaard bleef, werd zijn natuurstenen standbeeld wel onthoofd en vóór de kerk begraven waar het in 1965 weer werd ontdekt..

Vrijheidsboom
Het kerkplein zélf heeft ook nog een rol gespeeld in de Franse Tijd. Kort nadat het gemeentebestuur van Nederweert onze gemeente in 1792 in een stoere bui tot ‘onafhankelijke natie’ had uitgeroepen, werden wij door de Fransen veroverd. Men kwam de ‘liberté, egalité en fraternité’ brengen. De inwoners waren laaiend enthousiast. Op het pleintje werd de zogenaamde Vrijheidsboom geplaatst en de Nederweertenaren heb er geruime tijd omheen staan dansen en zingen. De boom van vrijheid, een linde, heeft er nog tot 1890 gestaan en werd toen helaas geveld. De Franse idealen waren al veel eerder een stille dood gestorven.

Vullers
Na Mooren’s dood kwam het huis Mooren in handen van de familie Vullers. Burgemeester Adriaan Vullers liet het pand in 1822 moderniseren. Aan huis werden ook de vergaderingen van het gemeentebestuur gehouden en het archief bewaard. Het eigenlijke gemeentehuis was daarvoor namelijk in te slechte staat. De nazaten Vullers zoals Agnes (‘Nes’) Vullers hebben er tot 1954 gewoond.

Kazerne
Het washuis met de spitse gevel werd in 1912 afgebroken. Op die plaats bouwde gemeente-ambtenaar Beurskens een prachtig statig woonhuis. Na zijn vertrek in Nederweert werd er in 1941 een politiekazerne gevestigd, met politieman Geleijns en later Jules Callaars als de handhavers van de wet. Na een brand volgde een goedgeslaagde restauratie en sieren beide panden Kerkstraat 64 en 66 niet alleen het straatbeeld maar ook de gemeentelijke monumentenlijst.

Alfons Bruekers
Stichting Geschiedschrijving Nederweert