Bloed en zweet

Deze barre tijden van Corona kunnen maar beter snel voorbij zijn. Nu iedereen sociale contacten noodgedwongen beperkt, bijeenkomsten en lezingen worden afgezegd of uitgesteld, valt het openbare leven voor een groot deel stil. Ook de Stichting Geschiedschrijving Nederweert heeft haar geplande cultuurhistorische en heemkundige activiteiten, lezingen en excursies voor de komende weken geannuleerd. Maar al dit slechte nieuws heeft ook een kleine positieve keerzijde. Want nu iedereen gekluisterd zit achter laptop, iPad of smartphone, is er weer volop tijd om te lezen in Nederweerts Verleden. Vandaag beginnen we met een aflevering naar aanleiding van premier Mark Rutte zijn toespraak tot de natie. Zijn slotzinnen waren een milde vorm van de fameuze ‘Blood, sweat and tears’-speech van Winston Churchill tijdens de Tweede Wereldoorlog. Digitaal grasduinen in onze rijke historie, en gegarandeerd virusvrij…

Kôw Lins (Laurentius Bijlmakers) was in het begin van de vorige eeuw ‘wereldberoemd’ in Nederweert. Zoals zijn bijnaam al aangaf, had hij veel verstand van vee, vooral koeien. Hij genoot een groot vertrouwen bij de boeren. Lins voerde operaties uit bij opgestijfde koeien, redde vee van verstikking en kon zelfs pijn ‘wegbidden’.

De gang naar een veearts werd in de tijd van Kôw Lins niet gauw gemaakt. Als het ging om paardenziekten was je bij de hoefsmid aan het juiste adres. Dat was bijvoorbeeld het geval als er sprake was van een ‘hoefbevangen’ paard. Zo’n paard had door een sterke inwendige bloeding hevige pijn in de voorhoeven. Het effect lijkt op een blauwe nagel bij een mens: intense pijn en een kloppend, drukkend gevoel. Het paard probeerde dan de hoeven te ontlasten door op de hielen te gaan staan, bij voorkeur niet te bewegen of, nog liever, te blijven liggen. De oplossing was om de bloeddruk van het paard te verminderen door een halve tot hele emmer bloed af te tappen. Daartoe gebruikte men als heelmeesterswerktuig een ‘vleem’ of vlijm, letterlijk een vlijmscherp mes. Daarmee werd in de halsslagader een insnijding gemaakt door het mes met een houten hamer door de dikke paardenhuid heen te slaan. Anders dan de beschrijving wellicht doet vermoeden was dit geen kwakzalverij of primitieve plattelandsgewoonte, maar tot in de jaren zeventig een officiële veeartsenhandeling.

Bij de mens dacht men door het aflaten van wat bloed schadelijke stoffen uit het lichaam te kunnen verwijderen. Dat speelde bijvoorbeeld bij pleuritus of bepaalde zweren. Men gebruikte bij voorkeur bloedzuigers, slijmerige waterwormen die leven van het opgezogen bloed van vissen en kikkers. Bloedzuigers kwamen overal in de natuur voor, maar in de geneeskunde had men specifiek de paardenbloedzuiger nodig. Deze was in staat om door mensenhuid heen te bijten. In het Sarsven, maar vooral ook in Weert en Stramproy, bevonden zich in de negentiende eeuw speciale kwekerijen van bloedzuigers. De in Stramproy op zeer grote schaal gekweekte medicinale bloedzuigers werden rond 1828 in tienduizendtallen geëxporteerd, o.a. naar artsen en apothekers in Luik, Maastricht en Tongeren. Boeren en huisartsen bewaarden vaak een fles met bloedzuigers in de kelder. Zelfs in 1895 ging men in de zomer nog vanuit onze regio naar het moerassige Wijffelterbroek in Weert. Met angstzweet op het voorhoofd mocht de patiënt dan, na betaling van drie centen, even in een waterkuil met bloedzuigers gaan staan om zich te laten ‘helpen’. Daarna stapte men met bebloede benen weer uit het water. Indien de diertjes mee naar huis werden genomen, kostte dat een dubbeltje per stuk. Op de terugweg door het zompige Wijffelterbroek werd de patiënt ook nog eens belaagd door duizenden muggen die, weliswaar gratis maar minstens even bloeddorstig, afkwamen op zijn bloed en zweet.

Alfons Bruekers