Alles van waarde is weerloos

Een nieuwe pandemie teistert de wereld. Ditmaal is het een beeldenstorm, die als ware het een virus geen land voorbij gaat. Edward Colston, Winston Churchill, Christoffel Columbus, Piet Hein, Pim Fortuyn, Leopold II, allemaal moeten ze er aan geloven. Inderdaad, wie met een hedendaagse blik naar de geschiedenis kijkt, komt vaak tot nieuwe of andere inzichten. Wat ooit een Gouden Eeuw was, is ook een zwarte bladzijde uit de geschiedenis.

Toen IS-strijders in Irak een paar jaar geleden talloze historische beelden uit de bakermat van de beschaving vernietigden, stond de westerse wereld op zijn achterste benen. Het ‘beschaafde Westen’ was verbijsterd over dit cultuurbarbarisme in het land van Eufraat en Tigris. Datzelfde ‘beschaafde Westen’ kan er trouwens zelf ook wat van. Dat bleek al bij de beroemde beeldenstorm van 1566, maar zien we ook weer in onze moderne tijd. 

Obesitas
Aan aanleidingen, redengeving en alibi’s is geen gebrek. Kolonialisme, slavenhandel, onderdrukking: het zijn ook verschrikkelijke episoden uit de geschiedenis. Zeker in deze tijd werken ze als een rode lap op de stier en het is o zo gemakkelijk om een ‘statement’ te maken door een beeld van zijn sokkel te trekken. Om iets recht te zetten moet het blijkbaar eerst omver. Columnist Bas Poell vroeg zich op facebook al af hoelang het nog zal duren voordat het beeld van Antje van de Statie in Weert van zijn sokkel wordt getrokken. De Obesitasvereniging Nederland zou het beeld van het Weertse vlaaienicoon kwetsend vinden voor corpulente mensen, zei hij met een knipoog. 

Hoogste kringen
En in deNederweerter geschiedenis dan? Op het pleintje voor de St. Lambertuskerk stond ooit het standbeeld van Leonardus Mooren (1700-1781). Deze Nederweerter priester was een zeer ontwikkeld man. Als een van de weinigen in zijn tijd bezat hij een omvangrijke bibliotheek. Hij had een universitaire studie gedaan, was persoonlijk secretaris van de bisschop van Roermond en verkeerde in de hoogste kringen. Namens de Kerk onderhandelde hij met ambassadeurs van Spanje, Oostenrijk en Portugal en ontmoette hij de koning van Pruisen. In Nederweert was hij weldoener in de gemeenschap. Hij schonk geld aan de kerk en de armen van de Nederweert, kunstwerken en een luidklok aan de St. Lambertuskerk.

Icoon
Vanwege zijn betekenis voor het kerkelijke en maatschappelijke leven werd hij in 1777 geëerd met een standbeeld vóór de kerk. Hij werd afgebeeld als kannunik, knielend en met een fraai chronogram op de sokkel. Toen in 1797 Nederweert bezet werd door de Franse troepen met hun Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap, was het uit het met katholieke geloof. Op last van de Franse overheid moesten alle publieke uitingen van het geloof worden uitgebannen. Kruisbeelden, torenkruisen,wegkruisen en andere uitingen van religie moesten verdwijnen. En dus ook het standbeeld van Mooren, dat als een icoon van het oude, kerkelijke regime werd gezien. Niet passend in de nieuwe formule van gelijkheid. Zijn verdiensten voor de plaatselijke gemeenschap telden van het ene op het andere moment niet meer mee op de balans.

Kanonnenvlees
Het standbeeld van Mooren werd onthoofd, van zijn sokkel getrokken en vóór de kerk in een diepe kuil begraven. Daar bleef het rusten, ook nadat de Franse bezetters weer van het toneel waren verdwenen. De ontnuchtering volgde al bij ‘Waterloo’ in 1815 toen men zich realiseerde dat de drie mooie idealen slechts loze woorden waren geweest. De ‘broeders’ waren in werkelijkheid slechts kanonnenvlees in Napoleon’s megalomane wereldoorlog geweest. Niemand dacht meer aan de beeltenis, totdat in 1965 een stamriool werd aangelegd in Kerkstraat. De dragline stootte toen op het verborgen beeld. De gemeente Nederweert wilde de monumentale vondst afvoeren naar de stortplaats in de Houtsberg, maar een toevallige voorbijganger onderkende de cultuurhistorische waarde ervan en mocht het verwerven. Door die gelukkige omstandigheid is het beeld bewaard gebleven. De afgeslagen kop van Mooren werd weer teruggeplaatst en het verhaal van Mooren, zijn beeld en de beeldenstorm kan weer verteld worden. 

Storytelling
Beelden vernielen en vernietigen is gemakkelijk. Lucebert zei het al: ‘Alles van waarde is weerloos’. Maar spierkracht wint het helaas vaak van denkkracht. Je kunt ook kiezen voor debat, discussie en storytelling. Ook als het gaat om ons eigen Nederweerts verleden.

Meer lezen over Leonardus Mooren, zijn leven, zijn standbeeld en de herontdekking daarvan? Ga naar https://www.academia.edu/38036684/Rapportage_archeologisch_onderzoek_Nederweert-Kerkstraat_58_Standbeeld_Mooren_1965_

Alfons Bruekers