Een nazaat van Houts Hendrik met de sabel van zijn illustere voorvader. Foto SGN.
Dé grote publiekstrekker in het Rijksmuseum in Amsterdam is de imposante ‘Nachtwacht’ van Rembrandt van Rijn. In tegenstelling tot wat velen denken is dat echter niet het grootste schilderij in het Rijksmuseum. Die eer komt toe aan ‘De slag bij Waterloo in 1815’ van Jan Willem Pieneman, geschilderd in 1825. Met afmetingen van ongeveer 6 bij 8 meter is dat werk het grootste schilderstuk in het hoofdstedelijk museum.
Het schilderij van Pieneman toont het slagveld van Waterloo met Lord Wellington als bevelhebber van de geallieerde legers, zegevierend over Napoleon Bonaparte. Een scène in de linkeronderhoek van het schilderij trekt de aandacht. Daar wordt afgebeeld hoe onder de goedkeurende ogen van Wellington een viertal geallieerde militairen de gewonde kroonprins Willem van Holland buiten de gevchtszone brengt. De prins wordt gedragen op de deur van een boerenwoning. Volgens een plaatselijke overlevering, die op historische feiten berust, is één van de vier militairen de Nederweertenaar Hendrik Raemaekers, alias ‘Houts Hendrik’.
Volkerenslag
Boerenzoon Hendrik Raemaekers was geboren in 1787 in Nederweert-Hulsen. In 1807 moest hij net als vele andere dorpsgenoten voor en na hem dienst nemen in het Napoleontische leger. Hendrik werd ingedeeld bij de cavalerie. Hij nam deel aan bijna alle beroemde veldtochten van de Franse dwingeland. In 1809 vocht hij in Oostenrijk, in 1810 tegen Holland en hij overleefde de vernietigende nederlaag van Napoleon bij de Berezina-rivier in Rusland waarbij 25.000 van zijn medesoldaten sneuvelden of bevroren in de barre weerstomstandigheden van 35 graden onder nul . Raemaekers was in 1813 betrokken bij de zogenaamde Volkerenslag bij Leipzig en raakte daar gewond aan zijn been. Vanwege zijn heldendaden en deelname aan genoemde veldtochten werd hij door Napoleon benoemd tot ridder van het Légion d’Honneur, een van de hoogste Franse militaire onderscheidingen. Na de verbanning van Napoleon naar Elba in 1814 werd Hendrik eervol ontslagen uit het leger. Hij keerde te voet terug, lopend langs de Maas vanuit Verdun, Sedan, Namen, Hoei, Luik en Maastricht en van daaruit naar Nederweert-Eind.
Grensgevallen
Thuis aangekomen kreeg hij een schok te verwerken toen hoorde hij dat zijn ouders vlak voor zijn thuiskomst waren overleden. Kort tijd later, in maart 1815, werd Nederweert ingelijfd bij het Koninkrijk Holland. De oorlog met Frankrijk was nog niet ten einde. Ook al was Raemaekers ridder en had hij er al maar liefst zeven jaren Franse dienstplicht op zitten, hij moest net als veel andere veteranen opnieuw loten voor de militaire dienst, ditmaal in het Hollandse leger. Dat was een gevalletje pech. Veel Nederweertenaren hebben in die tijd ‘dobbel gedeendj’, zoals dat hier heette. Zo keerde hij verplicht terug naar het strijdtoneel. Maar de dagen van Napoleon waren geteld. Hendrik nam in juni 1815 deel aan de beslissende Slag bij Waterloo. Daar moest hij – ditmaal aan Hollandse zijde – vechten tegen zijn voormalige Franse strijdmakkers. Terwijl de strijd nog in volle gang was raakte hij daar betrokken bij de redding van de gewonde prins Willem.
Oogcontact
Hendrik Raemaekers overleefde de bloederige veldslag en verhuurde zich na zijn terugkeer als boerenknecht op de Bosserstraat. Hij trouwde in 1819 met Anna Helena Jacobs, afkomstig van de in Nederweert-Eind gelegen boerderij genaamd ‘Houts’, vandaar zijn (latere) bijnaam. Prins Willem werd later beëdigd tot Koning Willem II, de rechtstreekse voorouder van onze koning Willem-Alexander. Toen Willem II in 1842 op doorreis van Helmond naar Weert een bezoek bracht aan Nederweert, was Hendrik op de kanaaloever van de partij. Tot irritatie van burgemeester Vullers, die vond dat Raemaekers, behangen met zijn oorlogsonderscheidingen, niet zo dominant vooraan moest staan, kwam het tot oogcontact tussen de beide Waterloo-veteranen. Ter hoogte van Sluis 15 salueerde de koning. Naar verluid éérst voor Houts Hendrik, de redder van het koningshuis, en toen pas voor de Nederweerter burgemeester.
Alfons Bruekers
Stichting Geschiedschrijving Nederweert
Detail uit ‘De Slag bij Waterloo in 1815’. De gewonde prins Willem ligt op een deur. Geheel rechts (met baard) Hendrik Raemaekers. Foto: Rijksmuseum.
1 Reactie
Hallo redactie en lezer,
Na het lezen van dit leuke artikel moet ik toch een reactie plaatsen over dingen die mij opvallen en voel ik de behoefte iets meer context te geven.
Het artikel beschrijft dat Hendrik in dienst kwam van het leger van Napoleon in 1807. Het is makkelijk om te denken dat de grenzen van toen gelijk waren aan die van nu, dat is niet het geval. Nederweert was namelijk sinds 1795 onderdeel van Frankrijk terwijl de noorderburen werden geregeerd door Lodewijk Napoleon de broer van de keizer als autonome staat Koninkrijk Holland (1806-1810). De bewoners van Nederweert (Departement Nedermaas) waren Frans staatsburger.
Hendrik is destijds ingeloot om te vechten in het leger van Napoleon. Aan de sabel in de foto te zien is dit bij de Lichte Cavalerie geweest (lichte dragonders, huzaren of lanciers) aangezien het hier een Franse model ANIX lichte cavaleriesabel betreft. Een mooie sabel van het model die ik graag nog eens aan mijn sabelverzameling zou willen toevoegen ;). Ik hoop dat de nazaten deze sabel nog altijd koesteren het is een mooi stuk geschiedenis.
Soldaten uit Nederweert waren onderdeel van Napoleons Grande Armée (+- 500.000 soldaten uit verschillende landen) en namen in 1812 deel aan veldtocht naar Rusland. De rest van Nederland was inmiddels ook ingelijfd bij Frankrijk omdat Napoleon ontevreden was over zijn broer. Van de +- 15.000 Nederlanders die naar Rusland gingen kwamen er maar 500 terug…. Je kan rustig zeggen dat Hendrik heel veel geluk heeft gehad. Dat hij vervolgens ook nog de de slag bij Leipzig heeft overleefd, waarbij dat beetje dat nog over was van de Grande Armée (weliswaar snel versterkt door jonge aanwas) is verslagen en Napoleon moest toegeven aan ballingschap, is echt bewonderingswaardig. Een terechte Legion d’Honneur!
Tijdens Napoleons ballingschap op Elba werd in 1814 besloten op het Congres van Wenen dat er een sterke staat moest komen tegen de noordelijke grens van Frankrijk. Hiervoor werd Prins Willem Frederik van Oranje-Nassau, de zoon van de in 1795 uit Nederland gevluchte Prins Willem V, gevraagd om te regeren eerst als Soeverein Vorst (1813-1815) en later als Koning Willem I (1815-1840). Zo ontstond het Koninkrijk der Nederlanden dat uit de Zuidelijke- (nu België en Luxemburg) en Noordelijke Nederlanden (het huidige Nederland) bestond. Dus niet zoals het artikel noemt “Koninkrijk Holland” want dat was in 1810 al opgeheven.
Hendrik, nu Nederlands staatsburger moest opnieuw opkomen en nam deel bij de Slag bij Waterloo aan geallieerde zijde. Hij zou op het beroemde schilderij staan over het heroïsche moment nadat de Prins (later Willem II) in zijn schouder was geraakt. De man met de baard op rechts. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit apart vind. De man op rechts is namelijk een Sappeur van een bataljon Nationale Militie een Infanterie-eenheid. Voetvolk dus en van lage rang. Het lijkt mij erg stug dat Hendrik met zoveel ervaring bij de cavalerie en met een Legion d’Honneur op de borst werd ingezet bij de infanterie. Ik zeg niet dat het niet kan, maar het is op zijn minst merkwaardig. Cavalerie keek destijds letterlijk en figuurlijk neer op infanterie, dus dit is een aparte overgang. Aan de andere kant, de Militie bestond uit dienstplichtigen, Hendrik is ingeloot zoals ik begrijp. Ik denk dat als hij op zijn strepen was gaan staan hij vrijwillig bij de cavalerie terecht was gekomen. Wellicht dat hier het e.a. over terug is te vinden in de militaire stamboeken.
Dan viel mij ook op dat beschreven staat dat Hendrik in 1810 tegen Holland zou hebben gevochten. (Koninkrijk) Holland was een satellietstaat van Frankrijk, waarom zou daar tegen gevochten zijn?! Het enige wat ik mij kan bedenken is dat er in Holland is gevochten. Niet tegen Hollanders maar samen met Hollanders tegen de Britse Walcherenexpeditie, een invasie in Zeeland, maar die heeft in 1809 plaatsgevonden, niet in 1810.
Tot zover mijn observaties en opmerkingen. Ook hoop ik dat mijn reactie iets meer context bij het interessante artikel geeft ;). Over een ding zijn we het allen eens, Hendrik heeft een bewogen leven gehad.