Aspergestelling Nederweert, tot ongenoeg van Erfgoedcommissie, toch deels gesloopt

De Erfgoedcommissie voelt zich gepasseerd in het dossier ‘oorlogsmonument aspergestelling Nederweert’ bij de brug aan de Hulsen in Nederweert. Dat valt te lezen in een brief die de Gemeentelijke Erfgoedcommissie heeft gestuurd aan wethouder Ria Stienen als portefeuillehouder erfgoed. De gemeente zou de Erfgoedcommissie meenemen in het zoeken naar een oplossing maar dit is, tot ongenoegen van de commissie niet gebeurd.

Aspergestelling

Afgelopen maandag werd er ‘plotseling‘ gestart met het ‘gedeeltelijk’ slopen van de aspergestelling zodat deze verplaatst kon worden. Een derde deel slopen van de aspergestelling zou nodig zijn omdat er een hogedruk gasleiding in de weg ligt. De beslissing om de aspergestelling voor een derde deel af te breken was dan ook een onaangename verrassing voor de commissie.

Zeldzaam, bijzonder object
De versperring werd in december 2021 tijdens werkzaamheden van Rijkswaterstaat bij toeval als archeologische vondst ontdekt. Op initiatief van een attente buurtbewoner en de Erfgoedcommissie werd sloop toen voorkomen. Er werd extern onderzoek uitgevoerd waaruit moest blijken wat de cultuurhistorische waarde van de tankversperring was, alvorens er advies uitgebracht kon worden richting gemeente hoe om te gaan met deze vondst. Conclusie was dat het een zeldzaam, bijzonder object was, dat vergeten was te beschermen toen de kazematten en andere aspergesversterking tot rijksmonument waren aangewezen. Het belang ervan is niet alleen het historisch object op zichzelf, maar ook de mogelijkheid om dit bijzonder relict uit de oorlog in te passen in de toeristisch-recreatieve projecten rondom de kanalenkruising. De lokale en zelfs landelijke pers besteedde veel aandacht aan de vondst en de publieksreacties getuigden van een groot draagvlak onder de bevolking.

Zes maanden stil
In overleg tussen gemeente en Rijkswaterstaat werd vervolgens ingezet op behoud en restauratie. Het gemeentebestuur bestempelde de vondst in maart 2021 ‘te behouden erfgoedobject’. Daarna bleef het zes maanden stil. Op de achtergrond werd gewerkt aan allerlei plannen. Daarbij werd de Gemeentelijke Erfgoedcommissie, tot ongenoegen van de commissie zelf, niet betrokken, zo is te lezen in hun brief aan de verantwoordelijke wethouder, Stienen. Via de krant kreeg de commissie in de zomer te lezen dat het erfgoedobject verplaatst zou worden.

Stelselmatig niet geïnformeerd
Afgelopen maandag heeft het gemeentebestuur een bestuurlijke informatiebrief gestuurd waarin de Raad daags voor de raadsvergadering werd geïnformeerd over het feit dat er gestart was met de werkzaamheden die moeten leiden tot het verplaatsen van het object. Daarbij werd echter ook verteld dat een deel van het erfgoedobject gesloopt zou moeten worden, door een recent ontdekte gasleiding die in de weg zou liggen. 

In de raadsinformatie wordt volgens de Erfgoedcommissie de suggestie gewekt dat de planvorming tot de verplaatsing en sloop in overleg met de commissie zou zijn gebeurd. De commissie stelt dat de wethouder de voorzitter van de commissie slechts afgelopen week op de hoogte heeft gebracht van een gerezen probleem (de gasleiding), dat daar een scenario voor was bedacht en dat er een overlegvergadering tussen bestuurder en voltallige commissie zou worden belegd over plannen en scenario’s. Zo schrijft de Erfgoedcommissie in de brief aan de wethouder, die zich verder afvraagt waarom de commissie, net zoals in alle andere erfgoedkwesties, gedurende de zes maanden durende planontwikkeling op geen enkele manier betrokken en om advies gevraagd is geworden.

Kritische vragen van de Raad
Op soortgelijke kritische vragen van de fractie CDA Nederweert tijdens de raadvergadering van afgelopen dinsdag heeft wethouder Stienen geantwoord dat in haar beleving er wél veelvuldig contact is geweest met de commissie. Tegelijkertijd stelt de wethouder zich op het standpunt dat het verplaatsen en gedeeltelijk afbreken van een monument als een ‘uitvoeringskwestie’ wordt beschouwd waarin de Erfgoedcommissie geen rol zou spelen. De commissie heeft zich in haar brief aan de wethouder afgevraagd dat als particuliere eigenaren van erfgoedobjecten verplicht de weg van advisering door de Erfgoedcommissie moeten volgen, dat dan niet zou gelden voor de overheid?

In het voorjaar heeft de gemeenteraad van het gemeente bestuur de toezegging gekregen dat de Erfgoedcommissie betrokken zou worden dit dossier maar dit is volgens de commissie dus niet gebeurd. “Het is aan de Raad daar wat van te vinden, maar als commissie zijn wij hierover in elk geval zeer teleurgesteld“, aldus de Erfgoedcommissie. De commissie licht desgevraagd toe dat het niet gaat om gelijk hebben of gelijk krijgen, maar om het behoud van Nederweerts cultuurhistorische erfgoed.

Tankversperring
De tankversperring maakt deel uit van de Peel-Raamstelling. De Peel-Raamstelling was een Nederlandse verdedigingslinie die kort voor de Tweede Wereldoorlog werd aangelegd. De gevonden tankversperring, ook wel aspergeversperring genoemd, is een enorme betonnen constructie met aan de bovenzijde rijen gaten. Ze werden door het Nederlandse leger op strategische plekken om een Duitse inval tegen te gaan. In de gaten konden zware stalen balken (‘asperges’) worden gezet die moesten voorkomen dat voertuigen en tanks Nederweert binnenreden. Helaas hebben ze de Duitse inval niet kunnen voorkomen. De aspergeversterking van Roeven, die overigens ook bedreigd wordt door werkzaamheden van Rijkswaterstaat, is tegenwoordig Rijksmonument. Inmiddels zijn ze landelijk zeer zeldzaam geworden.

Vragen CDA Nederweert
Na de raadsvergadering van afgelopen dinsdag heeft de fractie CDA Nederweert schriftelijke vragen ingediend bij wethouder Stienen. “Tijdens de raadsvergadering van 9 februari 2021 werd duidelijk dat dit object in het verleden abusievelijk niet als rijksmonument is geregistreerd. Toch dient de overheid met deze wetenschap, hier wel naar te handelen. Waar kunnen we dit terugvinden en hoe heeft dit plaatsgevonden?” zo vraagt de fractie CDA van Nederweert. Ze vraagt zich verder af hoe participatie binnen dit proces heeft plaatsgevonden en welke kennis en ervaring hebben de inwoners met de gemeente gedeeld en wanneer is hen deze mogelijkheid geboden? “Welke rol hebben de historie-organisaties in het gehele proces van het college gekregen?”

“Aan de Raad is toegezegd dat zij in het vervolgproces mee zouden worden genomen. Hoe zijn de buurt, de historie-organisaties en de erfgoedcommissie geïnformeerd, meegenomen en geconsulteerd geworden?” aldus het CDA Nederweert. “Heeft de gemeente bij de planvorming in de periode maart-oktober 2021,  rondom in eerst instantie de verplaatsing en in tweede instantie de gedeeltelijke sloop van het object, de Erfgoedcommissie in elk van die fasen om advies gevraagd? Hoe luidde dat advies en wat is daarmee gedaan?”

Verder wijst de CDA-fractie er op dat de wethouder tijdens de raadsvergadering van 19 oktober 2021 aangaf dat zij een ander beeld over de rol van de Erfgoedcommissie heeft dan dat de commissie zou hebben. De rol van de commissie staat beschreven in de door de Raad vastgestelde Verordening op de Erfgoedcommissie. “Kan B&W aangeven waar de stelling van de wethouder over gaat, op welke manier dit bespreekbaar is gemaakt bij de commissie en in welke mate deze bepalend is geweest voor de wijze van het door B&W betrekken van de erfgoedcommissie in het bestuurlijke proces, op een moment dat besluiten nog beïnvloedbaar was?” aldus het CDA Nederweert.

Handhaving originele plaats
Misschien wel de belangrijkste vraag van het CDA Nederweert gaat over behoud van de aspergestelling op de originele plaats. “De gedeeltelijke sloop van het object is een rechtstreeks gevolg van de voorgenomen verplaatsing. Waarom is niet gekozen voor handhaving van het object op de originele plaats en welke afwegingen zijn daarbij gemaakt?“.

‘On hold’
De Gemeentelijke Erfgoedcommissie heeft de wethouder gevraag het de voorgenomen verplaatsing en gedeeltelijke afbraak ‘on hold‘ te zetten, totdat de commissie haar opinie en advies heeft kunnen vormen. “In andere woorden: de commissie maakt gebruik van haar statutaire recht om ongevraagd, en in dit geval negatief, te adviseren over de voorgenomen plannen tot verplaatsing en gedeeltelijke afbraak van het object in kwestie” zo sluit de Gemeentelijke Erfgoedcommissie haar brief af.