Lezing ‘Kasteel Nijenborgh, de geheimen achter de poort.’

Op zondag 11 december kun je in de Paterskerk een de lezing ‘Kasteel Nijenborgh, de geheimen achter de poort’ bijwonen. Deze lezing verhaalt over het voormalige Kasteelpark Nijenborgh, zijn bewoners en de roemruchte geschiedenis van dit rijksmonument aan de Biest.

Kasteel Nijenborgh, de geheimen achter de poort

De presentatie bundelt de kennis die daarover reeds bestond en doet verslag van de eerste voorlopige resultaten van het archeologisch en bouwhistorisch onderzoek. Dit vond het afgelopen jaren plaats op de voorburcht van kasteel Nijenborgh, tijdens de transformatie van Houthandel Scheijmans tot Kasteelpark Nijenborgh. Voor de indeling van de presentatie is voor een chronologische opzet gekozen. De geschiedenis van het kasteel is daarbij zoveel mogelijk verweven met die van de bewoners en gebeurtenissen die er plaatsvonden.

Lezing en bezoek aan kasteelpark Nijenborgh van de graven van Horne
Aan de Biest in Weert liggen de resten van het laatmiddeleeuwse kasteel de Nijenborgh. In 2017 werd bekend dat de toenmalige houthandel op de voorburcht van dit kasteel zou worden verplaatst. Het terrein achter de poort zou als stadspark worden ingericht. De geplande werkzaamheden boden een unieke kans om onderzoek te doen naar de archeologische sporen op de voorburcht en in de tussengracht. De gemeenteraad werd overtuigd van de eenmalige kans om de kennis van de Nijenborgh te vergroten en stelde de middelen beschikbaar voor het onderzoek. Weerter erfgoedorganisaties stelden als tegenprestatie een activiteitenprogramma op om het publiek erbij te betrekken, onder het motto ‘Verwondering, verrassing en beleving’. Op 29 januari 2020 werd de sleutel van de voorburcht officieel overgedragen aan de gemeente Weert. Het onderzoek vond in 2021 en 2022 plaats en de lezing laat de geschiedenis, bewoners en chronologisch de opgraving en vondsten en de restauratie van het poortgebouw zien.

De lezing wordt gegeven door Bart Maes, erfgoedbewaarder en eigenaar van Art-is communicatiebureau. Hij heeft tijdens het onderzoek zo’n 1.750 foto’s en tal van videoreportages gemaakt en gedeeld via zijn website. Hij heeft een uitgebreide verzameling foto’s en prenten van Weert, o.a. van het kasteel en zijn bewoners, in het bijzonder van Philippe de Montmorency, graaf van Horne en heer van Weert.

De lezing vindt plaats op zondag 11 december om 13.00 uur in de Paterskerk, Biest 43, duurt ca. 1 uur en kost € 15,- per persoon, inclusief een ‘eigen’ kloosterbiertje na afloop en een exemplaar van het tijdschrift ‘Kasteel Nijenborgh, de geheimen achter de poort’. Aansluitend wordt om ca. 14.00 uur een bezoek gebracht aan kasteelpark Nijenborgh. Kijk hier voor meer informatie en tickets.

Rondleiding Paterskerk, de dynastieke kerk van de graven van Horne
De eerste rondleiding door de Paterskerk was zo snel uitverkocht, dat er is besloten een extra rondleiding te plannen op zondag 13 november. Kijk hier voor meer informatie en om je kaartje te bemachtigen.

Graven van Horn
De heren van Horne behoorden in de middeleeuwen tot de voornaamste adel van de Zuidelijke Nederlanden. In de loop van de dertiende eeuw verwierven zij het voogdijschap over Weert en besloten zij om hun zetel vanuit de familieburcht in Horn aan de Maas naar Weert te verplaatsen. Rond 1300 bouwden zij een versterkt huis of kasteel, dat later bekend werd als de Aldenborgh.

Deze ‘oude burcht’ is bijna anderhalve eeuw door de Van Hornes bewoond, waarna voor Jacob I graaf van Horne en zijn vrouw Johanna van Meurs tussen circa 1432 en 1458 tegen de stadswal van Weert een nieuwe burcht werd gebouwd. De Aldenborgh (Paterskerk) werd in 1461 geschonken aan de franciscaner kloosterorde, waartoe Jacob I uiteindelijk zelf toetrad. Weert was in de loop van de veertiende eeuw omringd met een aarden wal en voorzien van grachten en poorten. De marktrechten dateren van 1414. Het kasteel van de familie Van Horne maakte deel uit van de stadsverdediging. De Nijenborgh had een ommuurde hoofdburcht met imposante hoektorens en een eveneens ommuurde voorburcht. Een brug over een brede gracht verbond de voor- en de hoofdburcht. De toegang tot de voorburcht lag aan de huidige Biest, de weg die vanuit de binnenstad naar het noordoosten loopt. Hier stond een indrukwekkende kasteelpoort met ophaalbrug. De ruïne van die poort is voor de inwoners van Weert nog steeds een bijzondere en vertrouwde plek.

Kasteel Nijenborgh
De Nijenborgh heeft veel te lijden gehad van belegeringen en veroveringen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werd het kasteel afwisselend belegerd door Spaanse en Staatse troepen. Kort voor het Twaalfjarig Bestand werd het in de jaren 1605-1606 hersteld in opdracht van het Spaanse bestuur, als residentie voor de gouverneur. Een kleine honderd jaar later werd het kasteel in 1702 vrijwel geheel verwoest tijdens de Spaanse Successieoorlog. De Nijenborgh werd toen gebombardeerd door troepen van de hertog van Marlborough, John Churchill (voorvader van Winston Churchill). Van het trotse kasteel resteerden delen van de hoektorens, de poort en de ommuring, omgeven door grachten. De kasteelruïne diende vervolgens enkele eeuwen als steengroeve voor de inwoners van Weert en omgeving. Op de fundamenten van de vierkante zuidelijke toren is na 1841 het huidige herenhuis gebouwd. De ronde oostelijke toren werd in de negentiende eeuw opgemetseld en van een dak voorzien. In 1923 vestigde de familie Scheijmans een houthandel op de voorburcht, die tot 2019 in gebruik is geweest.