Dinsdag 18 juli 2023: Gluren bij de Buren … in Tongerlo-Bree

Erfgoedgemeenschap Nederweert attendeert u op de zomerexcursie van de Cultuurhistorische Zomer. Dit jaar doet de excursie het dorp Tongerlo aan. Een gemeenschap die onlosmakelijke banden heeft met Nederweert en Weert, want alledrie liggen aan de oever van de Zuid-Willemsvaart.

Tongerlo
Deskundige vertellers zullen tijdens een avondwandeling de plaatselijke historie vertellen. Tongerlo is het enige kerkdorp van Groot-Bree waarvan de dorpskern aan de oostzijde van de Zuid-Willemvaart ligt. Dit kanaal, aangelegd in 1826, vormt aan de westkant de scheiding met Opitter. Het jaagpad langs de vaart is geïntegreerd in het fietsroutenetwerk en uitspanning “De Kieper” met terras biedt gelegenheid voor een aangename verpozing.

Historische achtergrond
Tongerlo was op kerkelijk gebied een filiaal van Elen dat oorspronkelijk tot het patrimonium van Sint-Adelardus, neef van Karel de Grote, behoorde. Bij zijn dood circa 826 ging zijn erfenis naar de benedictijnenabdij van Corbie (Picardië, Frankrijk). De graven van Loon hadden de voogdij over de goederen van Corbie in deze streken. Zeker sinds de 13de-14de eeuw behoorde Tongerlo echter tot het domein van de graven van Loon, dat in 1366 overging in de handen van de prins-bisschop van Luik. Op juridisch gebied viel Tongerlo onder de bevoegdheid van de schepenbank van het naburige Opitter, die Loons recht sprak en in beroep ging bij het Oppergerecht van Vliermaal. De schepenbank zetelde beurtelings in Opitter en in Tongerlo.

Bezienswaardigheden
De gotische Sint-Pieterskerk uit de 15de en 16de eeuw werd op de fundamenten van een romaanse kerk gebouwd. Een gedeelte is bewaard gebleven in de muren van het koor. Op het einde van de 18de eeuw werd de kerk verbouwd. De toren werd gerestaureerd in 1868, de kerk in 1898 en in 1980 werd het geheel opnieuw volledig gerestaureerd. In het interieur is vooral het beeld van Maria met kind op de maansikkel belangrijk, een gesigneerd werk van Jan van Steffenweert. De kerk heeft een Weerter Vermeulenorgel uit 1851. Als beekdalnederzetting langs de Itterbeek zijn de twee resterende watermolens: de Keyartmolen (1139) en de Galdermansmolen (1633) vermeldenswaard. De eerste is van het onderslagtype, later vervangen door een turbine. De tweede werd gebouwd als oliemolen.

Schrijversdorp
In Tongerlo staat ook het geboortehuis (einde Kerkhofstraat) van romanschrijver Jaak Langens, de schepper van Rosse Lei. Deze figuur was een guitige kerel die met zijn streken Tongerlo en omgeving in de ban hield. Een gedenksteen in de gevel verwijst naar de schrijver die in 1892 te Tongerlo geboren werd. Jaak Langens overleed in 1965 te Merksem. Zijn meest bekende romans zijn “Rosse Lei”, “Een Leeuw uit de Kempen” en “De Kermis van Tante Catho”. Merkwaardig is dat deze kleine gemeenschap meer schrijvers telde: Jan Mathijs Ballings, Martinus Ballings, de erg omstreden Jaak Boonen, Lambert Engelen (borstbeeld aan de kerk) en Martinus Stoffels. Onderwijzer Jozef Theu¬wissen steunde dit literair talent door samen met pastoor Steyvers een vrije bibliotheek op te richten die later zou uitgroeien tot een modelbibliotheek onder de naam “het Flambeeuwke”, nu het onderkomen van de Geschied- en heemkundige kring Groot-Bree.

Praktische gegevens

• TONGERLO, DINSDAG 18 JULI 2023
• Gluren bij de Buren … in Tongerlo – Bree
• Aanvang: 19.00 uur in de Sint-Pieterskerk, Dorpsstraat 10
• Parkeersuggesties; de parking achter sporthal de Bongerd, Bosstraat 15
• Deelname gratis

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals historische tradities en folklore.