Minisymposium “Het verhaal over het kanaal”; een impressie

Op donderdagmiddag 17 augustus 2023 vond er in Bocholt een minisymposium plaats met als titel “Het verhaal over het kanaal”. Aanleiding voor het evenement was dat het bijna 200 jaar geleden is dat de Zuid-Willemsvaart, het kanaal tussen Maastricht en ’s Hertogenbosch, voor het scheepvaartverkeer werd geopend. Het kanaal heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van de regio.

Het verhaal over het kanaal

Verhaal over het kanaal
De opkomst voor het symposium was groot, 300 deelnemers. De feestzaal van het Parochiehuis in Bocholt was helemaal vol. Er moesten zelfs stoelen worden bijgeplaatst. Peter Korten heette de bezoekers welkom. Hij deelde mee dat vanwege de verwachte grote opkomst was uitgeweken van het brouwerijmuseum naar deze zaal. Dat zou echter geen reden behoeven te zijn om niet te genieten van het bier van de plaatselijke brouwerij. Niet minder dan zes sprekers stonden op het programma.

Alfons Bruekers verhaalde dat begin 17de eeuw het stadsbestuur van Den Bosch het plan had opgevat om een waterwegverbinding, door de spreker Fossa Peellandia gedoopt, tot stand te brengen tussen Den Bosch en Maaseik. De redenen daarvoor waren van tweeërlei aard. Enerzijds was er ter bevordering van het handelsverkeer behoefte aan een stabiele verbinding met Luik, onafhankelijk van de waterstanden van de Maas. Anderzijds kon het kanaal de Peel ontsluiten voor de winning van turf. Na de verovering van Den Bosch in 1629 had het stadsbestuur andere zorgen en werden de werkzaamheden gestaakt. Alleen het traject Den Bosch-Helmond was gereedgekomen.

Joost Welten besteedde aandacht aan het plan van Napoleon om een waterwegverbinding tot stand te brengen tussen Antwerpen en de Rijn. Een van de belangrijkste doelen was de aanvoer van eiken uit Midden-Europa voor de scheepswerven van Antwerpen. Daar werden seriematig oorlogsbodems gebouwd omdat dat in havens aan de Franse westkust moeilijk was vanwege de overmacht van de Engelse vloot. In 1810 werden de werken aan het kanaal gestaakt.

Wim Cuppens vertelde over de gevolgen die de aanleg van de Zuid-Willemsvaart had voor de regio. Boeren werden door het kanaal gescheiden van hun gronden. Dat leidde tot veel onenigheid over de bouw van bruggen. Het kanaal maakte ook de komst van – naar later werd onderkend – vervuilende industrie mogelijk.

Frans Medaer kreeg de lachers op zijn hand met smakelijke verhalen rond het kanaal. Vermeldenswaard is dat de brugwachter van de brug over het kanaal te Lanaken op advies van de eigenaar van het hotel Beausejour aan de overkant van kanaal vanuit het kleine brugwachtershuisje naar het hotel verkaste. De reden was dat dan de dochters van de brugwachter meer kans zouden hebben om aan een welgestelde man te geraken. Dat is ook gelukt. Tot grote hilariteit van het publiek vertelde Cuppens dat een dochter zelfs een hoge belastingambtenaar aan de haak had geslagen.

Philip Moreau belichtte, ondersteund door veel afbeeldingen, de rol van het kanaal voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Langs het kanaal werden zowel in Nederland als in België een reeks bunkers gebouwd. De linie sloot echter niet helemaal. Tussen de Nederlandse grens en Lozen stonde er geen bunkers, het zogenaamde Gat bij Bocholt. De bunkers hebben overigens nauwelijks een rol gespeeld bij de inval van de Duitsers in mei 1940. Aan het einde van de oorlog werden de bruggen over het kanaal door terugtrekkende Duitse troepen opgeblazen

Roel Kwanten bracht de bij verdrag overeengekomne verdeling van het Maaswater over de diverse waterwegen, die door de Maas worden gevoed, zoals de Zuid-Willemsvaart en het Julianakanaal, helder in beeld. Ook vertelde hij over de zoektocht naar de oorsprong van een gevaarlijk stofje in de Maas, waarvan de concentratie vele malen hoger is dan verantwoord. De bron bleek te liggen in de vervuilde bodem van een voormalig fabriekterrein in Maastricht, die nu gesaneerd wordt.
Roel Kwanten mag gelden als een symbool van de verbondenheid van de Nederlandse en Belgische provincies Limburg. Als Belg, woonachtig in Bocholt, werkt hij bij Rijkswaterstaat in Maastricht waar hij zich bezighoudt met de kwaliteitsbewaking van het Maaswater, een onmisbare bron van leven voor plant, dier en mens in de regio.

Stijn Van Baelen, burgemeester van Bocholt, schetste in gloedvolle bewoordingen het belang van de kanalen voor Bocholt. Zonder enige zweem van ironie te vertonen, betitelde hij Bocholt als het “Venetië van het Midden”.

Peter Korten sloot deze geslaagde middag met enthousiaste en deskundige sprekers over interessante onderwerpen af met dank aan de sprekers en aan de vrijwilligers van de heemkundige kring Bocholt voor de perfecte organisatie.

Door: Wil Filott

Foto’s: Jack Duijf 

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals historische tradities en folklore.