Ondergrondse sporen van de bevrijding van Nederweert

Hoewel de generatie die daar actieve herinnering aan heeft langzaam kleiner wordt, bewaren veel inwoners nog altijd persoonlijke herinneringen aan de bevrijding van Nederweert in de herfst van 1944. De periode september-november wordt hier ook wel de ‘fronttijd’ genoemd. De Erfgoedgemeenschap Nederweert staat daar deze maand graag bij stil. Vorige week verscheen een artikel over archeologische sporen uit die tijd, al enkele jaren geleden ontdekt bij graafwerk langs Kanaal Wessem-Nederweert. 

Bevrijding Nederweert

Operatie Mallard
Medio september 1944 bliezen de Duitse bezetters alle bruggen van Nederweert op en trokken zij zich terug aan de zijde van Budschop, Ospel en Eind. Vanaf dat moment werden de kanalen frontlinie, een situatie die zou duren tot en met 14 november. Op die dag voerden de geallieerden Operatie Mallard uit, met onder andere een oversteek over Kanaal Wessem-Nederweert ten zuiden van de Schoorbrug. De operatie, uitgevoerd door de Schotse 51ste Highland divisie, werd voorafgegaan door een spervuur op Eind en Ospel dat anderhalf uur duurde en waarbij 1500 zware granaten per minuut werden afgevuurd vanuit stellingen in o.a. Boeket en Laar. Door de geallieerden werd op die manier een doorbraak geforceerd, waarbij zij in Eind op Duitse legerkorpsen stuitten die zich daar letterlijk en figuurlijk flink hadden ingegraven. 

Dwangarbeiders
Vanaf 22 september 1944 was de aanleg van Duitse versterkingen op de oostoever van Kanaal Wessem-Nederweert begonnen, met de inzet van plaatselijke dwangarbeiders. Langs het hele kanaal ontstonden stelsels van loopgraven. Restanten daarvan werden in 1987 ontdekt bij de uitvoering van de kanaalverbreding van Kanaal Wessem-Nederweert in de gemeente Nederweert (een groot en duur infrastructureel project dat overigens nooit werd afgerond). Ten tijde van de ontdekking vond op de kanaaloevers door plaatselijke amateurs archeologisch onderzoek plaats van een Romeinse en een laatmiddeleeuwse nederzetting. Daarbij werd ook de loopgraaf gedocumenteerd. 

Hoogst zelden
Er worden wel vaker bodemsporen uit de Tweede Wereldoorlog gevonden, zeker ook in Nederweert. Het gebeurt echter maar hoogst zelden dat die vondsten ook gekoppeld kunnen worden aan authentiek beeldmateriaal uit diezelfde periode. Er is een foto bewaard gebleven waarop de Duitse militairen van de nu ontdekte loopgraaf gevangen worden genomen en over het kanaal gebracht. Door de combinatie van archeologie, herinneringen en foto’s kan die bewogen episode uit de Nederweerter geschiedenis weer opnieuw beleefd worden.

Meer lezen?
Voor wie het hele artikel over de spectaculaire vondst van de loopgraven en de daaraan verbonden oorlogshistorie wil lezen: klik dan hier. Daar kun je het bestand zien en ook downloaden.

Op die site vind je ook tal van andere lezenswaardige artikelen over Nederweerts erfgoed.

Alfons Bruekers

Duitse krijgsgevangenen worden afgevoerd per boot. Op de achtergrond is de opgeblazen Schoorbrug te zien. De locatie van deze evacuatie-actie is ter hoogte van de bij het archeologisch onderzoek ontdekte loopgraven.
Foto ontleend aan /www.bevrijdingnederweert.nl.

Tekening van een stuk van de gevonden loopgraaf op de oever van het kanaal. De afgebeelde lengte is 17 m. De kanaalzijde is aan de bovenkant.
Opmeting: Henk Verheijen, tekening: Alfons Bruekers.

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals genealogie, historische tradities en folklore.