Keert de wijnbouw terug in Nederweert?

Terwijl schrikbarende berichten uit Frankrijk melding maken van het omploegen van door ziektes aangetaste wijngaarden, is er heel ander nieuws uit eigen regio. Een opvallend bericht in Dagblad De Limburger liet deze week weten dat Belgisch en Nederlands Limburg beogen een aaneengesloten wijngebied te vormen. De opmars van de wijnbouw in deze streken is een van de gevolgen van de klimaatverandering, een ontwikkeling die gunstig uitpakt voor de druiventeelt. En dat is niet voor het eerst.

Vizier op Nederweert

Druiventeelt
Er zijn schriftelijke aanwijzingen dat er in de middeleeuwen sprake was van wijnbouw in Nederweert. Het klimaat was toen relatief warm en mild en dus geschikt voor het op grotere schaal telen van druiven. Met het kouder en natter worden van het klimaat (zo rond 1560, het begin van wat ook wel ‘de kleine ijstijd’ wordt genoemd) verdween de grootschalige druiventeelt voor eeuwen uit deze streek.

Volksdrank
Voordat het bier volksdrank nummer één werd, stond wijn bovenaan op de ranglijst. Dat gold ook in Nederweert. Een oude gemeentelijke belastingenlijst uit 1490 noemt de omzetbelasting op de handel in textiel en wijn in één zin. Bij de verkoop van een woonhuis of boerderij in Nederweert werd de overdracht ook altijd formeel bekrachtigd door het geven van een kan wijn. De feitelijke drank werd later vervangen door een geldbedrag, ter hoogte van 0,5% van het verkoopbedrag. Verder lag er in Hulsen een perceel dat eeuwenlang ‘Het Wijnland’ werd genoemd. Maar die naam had niets met een wijngaard te maken. De grond was eigendom van de kerk en de jaarlijkse pachtopbrengst werd gebruikt voor de aanschaf van de miswijn.

Handel
Een Nederweerter geslacht dat zijn rijkdom mede dankte aan de handel in wijn was de familie Trouwen. Cornelius Trouwen werd in 1721 geboren en huwde in 1750 met Joanna Steeghmans. Kort daarna vestigde hij zich in een nog steeds bestaand monumentaal huis op de hoek van de Kerkstraat en de Burg. Greijmansstraat. Een paar jaar later werd Trouwen burgemeester van Nederweert (een baantje dat in die tijd maar éénjarig maar toch prestigieus was). Zijn business nam een grote vlucht en ontsteeg het lokale karakter van Nederweert. De voor een deel bewaard gebleven bedrijfsadministratie geeft daar een goed beeld van. Trouwen handelde natuurlijk niet in lokale wijnen. Zijn assortiment bestond uit geïmporteerde wijnen uit Frankrijk en Duitsland, die in de Nederweerter kelders werden opgeslagen.

Liefhebbers
De actieradius van Cornelius Trouwen besloeg een groot deel van Zuidoost-Nederland en Vlaanderen. Sommige van zijn klanten woonden tot in Schiedam, Den Bosch, Helmond, Antwerpen en Mechelen. Ook vrijwel alle omringende dorpen en steden in het huidige Midden-Limburg werden door hem bediend. Na analyse van zijn administratie blijkt dat onder zijn cliëntele opvallend veel geestelijken (pastoors, kloosterlingen en kanunniken) voorkomen. De hoeveelheden wijn die hij aan de geestelijkheid leverde waren veel groter dan wat men bij alleen het gebruik van miswijn zou vermoeden. De priesters waren duidelijk liefhebbers van een goed glas.

Priesters
Het is niet helemaal duidelijk wat de succesfactor van Trouwen’s grote handelsbereik was. Natuurlijk waren er in Antwerpen, Schiedam en elders vele concurrerende wijnhandelaren. Het lijkt er op dat hij vooral gebruik maakte van zijn netwerk met Nederweerter priesters in den vreemde. Voorbeelden daarvan waren de in Nederweert geboren pastoors Verheijen in Grobbendonk en Van Hulsen in Pulderbos, beide dorpjes bij Antwerpen, en pastoor Hobus in Herten. De dochter van wijnhandelaar Trouwen, Anna Maria genaamd, huwde in 1792 met Hendrik Greijmans. De nazaten Greijmans dreven in het achterhuis een bierbrouwerij genaamd ‘de Hinde’. Daar werd tot 1920 geestrijk vocht gebrouwen. Zo is de geschiedenis van Kerkstraat 71 dus al eeuwen lang doordrenkt met wijn en bier.

Wijnland
Door de klimaatveranderingen rukt de wijnbouw dus weer langzaam op naar het noorden. Voorlopig heeft Zuid-Limburg met zijn kalkrijke lössgrond de beste papieren. Maar wie weet wordt Nederweert in de verre toekomst ook weer een ‘wijnland’. Maar voor een “Appelation Contrôlée Nederweert” hoef je bij wijnhandel Alex Storms voorlopig nog niet aan te kloppen.

Erfgoedgemeenschap Nederweert | Alfons Bruekers

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals dialect, genealogie, historische tradities en folklore.