Kermisterrein van Nederweert op de plek van de huidige Geenestraat, in 1950. Foto van Jef Kirkels, archief SGN.
Vrijwel iedereen loopt vanwege corona met een door een mondkapje bedekt voorhoofd. Het invoeren daarvan ging vrij soepeltjes. Veel gemakkelijker dan het verbieden van gezichtsbedekkende kleding, zoals het kabinet in 2012 probeerde te regelen. Dat boerkaverbod leek nieuw, maar was het niet. Al in 1930 bevatte de Nederweerter Algemene Politie-Verordening een berucht artikel 120 dat het verbood om zich met een geheel of gedeeltelijk bedekt gezicht in het openbaar te vertonen.
Het Nederweerter boerkaverbod uit 1930 is één van de talrijke maatregelen uit de jaren tussen de beide Wereldoorlogen waarmee de overheid grip probeerde te krijgen op de veronderstelde morele aftakeling van de bevolking. Maar eigenlijk is die krampachtige poging om gedragsverandering af te dwingen met verordeningen en boetes iets van alle tijden. De geschiedenis van Nederweert kent talloze voorbeelden. Het aantal malen dat dit soort regelingen herhaald en bevestigd moesten worden, bewijst dat ze weinig effect sorteerden.
Emancipatie
In 1691 verbood het gemeentebestuur aan jonge meisjes en ongehuwde vrouwen om zich in gezelschap van mannen op te houden in herbergen. Men noemde die bijeenkomsten in Nederweert ‘rijen singhen’. Dat begrip is afgeleid van rei, een rondedans waarbij jongens en meisje elkaarin een kring bij de hand houden en al zingend rondspringen. Er werd blijkbaar niet alleen gedanst en er gebeurde tijdens die ontmoetingen zoveel ‘oneerbaarheyt ende ongeregeltheyt’, dat men paal en perk meende te moeten stellen aan deze vroege versie van ‘dirty dancing’. Het was trouwens wel heel apart dat niet de veronderstelde veroorzakers (de jongens) maar de slachtoffers (de meisjes) aangepakt werden. De emancipatie en vrouwenrechten moesten toen natuurlijk nog uitgevonden worden. Exact een eeuw later, in 1791, kwam er een andere gemeentelijke verordening die het niet langer toestond om op zon- en heiligendagen vioolmuziek ten gehore te brengen. Daar zal ook wel een reeks incidenten aan vooraf zijn gegaan. Met het stijgen van de welvaart volgden de geboden en verordeningen elkaar steeds sneller op. In 1871 was er een epidemie in Nederweert en had burgemeester Vullers grote moeite om de kermis te reguleren. Het werd daarom aan straatmuzikanten, liedjeszangers, orgeldraaiers, marskramers en houders van caroussels ten strengste verboden om zich op de kermis te vertonen. Zo wilde hij het besmettingsrisico zo klein mogelijk houden. Waar hebben we dat onlangs meer gehoord?
Heidense dans
Het grootste offensief van het Nederweerter gemeentebestuur tegen de vermeende zedenverwildering vond zo’n honderd jaar geleden plaats, met name in de periode 1928-1938. Het begon met een ingezonden brief in de krant, na afloop van de kermis in 1928. Daar was blijkbaar iets gebeurd. Het baarde ‘een verontruste Nederweertenaar’ zorgen dat vele jeugdige personen, ja zelfs kinderen, hadden gedanst. Maar wat het ergste was: hij had zelfs een in zijn ogen verboden onzedelijke dans gesignaleerd, de Charleston. Dat was een moderne Amerikaans dans die in 1923 ontstaan was en dankzij een Broadway-musical vanaf 1927 de wereld veroverde. Nederweert was er duidelijk nog niet klaar voor. ‘Mogelijk dat men het groote gevaar van dezen modernen heidenschen dans niet inziet en zonder erg hem danst. (…) Dit gevaar wordt voor de jeugd te groot’. Het gemeentebestuur reageerde prompt met een dansverordening. Door het streng te reglementeren dacht men het in toom te kunnen houden. Voortaan was het slechts toegestaan om te dansen in een viertal zalen: zaal Juliana (Ospel), zaal Prins Hendrik (Schansstraat), zaal Wilhelmina (Staat) en zaal Meevis (Ospel). Een krantenbericht over de kermis in 1930 meldt dat diverse illegale jeugdige dansliefhebbers jonger dan 18 jaar werden gestraft met stevige geldboetes van drie en vijf gulden. Door vermeende ‘steeds grooter wordende misbruiken’ scherpte het gemeentebestuur in 1937 de verordening aan. Vanaf nu mocht er ook bij bruiloften niet meer gedanst worden. Het was (voorlopig) uit met de danspret.
Alfons Bruekers, Stichting Geschiedschrijving Nederweert
De burgemeester stelt paal en perk aan het dansen bij bruiloften. Het Kanton Weert, 7 mei 1937. Erfgoedhuis Weert.
2 Reacties
Wat er van een boerkaverbod ook te zeggen valt; onze democratische vrijheden kunnen nooit zo ver gaan dat een bepaalde ideologie het bestaan ervan met een beroep op diezelfde democratische vrijheden meent te mogen of kunnen ondermijnen of afschaffen. Dat zou de bijl aan de wortel van de zo geprezen democratie zijn en kan om die reden nooit en te nimmer geaccepteerd worden.
Het valt op dat veel dingen zich herhalen, in andere mate maar het komt terug . Mooi om te lezen , een stukje geschiedenis dat mijn ogen deed open gaan van verbazing .
Dank je Alfons.