De jongste burgemeester van Nederland: de aanhouder wint

Het was van de week nationaal nieuws: oud-waarnemend wethouder Teun Heldens, afkomstig uit Meijel, werd benoemd tot burgemeester van Heeze-Leende. Hij is met zijn 30 jaar op dit moment de jongste burgemeester van Nederland. In burgemeesterskringen spreekt men dan van ‘de Rode Lantaarn’, een wisseltrofee die steeds over gaat naar de (jongste) burgemeester van Nederland. Heldens wordt daarin overtroffen door een eerdere Nederweerter bestuurder, die zich ondanks fraude en een strafblad wist door te dringen tot het ambt van burgemeester van Nederweert.

Valsheid in geschrifte
In december 1847 overlijdt burgemeester Adriaan Vullers. Hij is amper een week dood en begraven, of zijn zoon Peter J.H. Vullers ziet zijn kans. Hij richt zich per brief tot de koning Willem II en vraagt hem of hij zijn vader mag opvolgen als burgemeester. Nu was het een wettelijke eis dat men minimaal 25 jaar oud moest zijn voor dit ambt. Peter verzoekt aan de koning om een uitzondering te maken, omdat hij weliswaar meerderjarig maar toch ‘pas 21 jaar was’. Wat de koning niet in de gaten heeft is dat deze burgemeesterskandidaat valsheid in geschrifte pleegt, want in werkelijkheid is hij pas 20 jaar oud. Zo probeert Vullers zich het ambt in te jokken en als hem dat gelukt was zou hij de jongste burgemeester van Nederland aller tijden zijn geweest. Maar het loopt heel anders.

Duivels dilemma
Er is naast Vullers namelijk ook nog een concurrent voor de burgemeesterspost en dat is de tweemaal zo oude brouwer en wethouder Leonard Beelen. De gouverneur van Limburg vindt het een duivels dilemma. Beelen is weliswaar rijk, straalt gezag uit en kent de gemeente Nederweert goed, maar heeft geen verstand van gemeentebestuur en administratie. Vullers is daarentegen jong, heeft een goede opleiding genoten en heeft kennis van de gemeentelijke administratie. Maar hij heeft ook de reputatie puberaal gedrag te vertonen en daarbij lichtzinnig, onvoorzichtig en onbezonnen te zijn.

Keuze voor Salomonsoordeel
De gouverneur vindt beide kandidaten eigenlijk ongeschikt en kiest voor een typisch Salomonsoordeel: de nieuwe burgemeester moet dan maar van buiten Nederweert komen en hij heeft er ook al twee op het oog. Al weet hij dat dit moeilijk zal vallen bij de bevolking; burgemeesters van buiten Nederweert hebben de reputatie slecht te vallen bij de bevolking door gebrek aan inlevingsvermogen, zo schrijft de gouverneur. Maar de Nederweerter middenstanders hebben er daarentegen wel degelijk oren naar. De kans dat zo’n geïmporteerde burgemeester een winkel drijft of een zelfstandig beroep uitoefent is namelijk nihil. En dat vinden de middenstanders maar wát gunstig, want dan hebben ze geen concurrentie in hun business te verwachten.

Gemeenteraad functioneert niet
Er wordt ook nog even overwogen om dorpsonderwijzer Poell tot burgemeester te benoemen maar die heeft er geen zin in en kiest voor zijn vak. De gouverneur twijfelt en neigt er dan toch naar om brouwer Beelen te benoemen. Die zou op zich wel wat goede plannen hebben om de gemeentegronden te ontginnen en landbouw en welvaart te brengen in de gemeente. Maar in een vertrouwelijke brief schrijft de gouverneur in 1848: “wie er ook burgemeester wordt in Nederweert, hij kan alleen maar slagen als er een andere gemeenteraad komt, want die is een groot probleem. Uitgezonderd een of twee raadsleden zijn het allemaal versleten, doodeenvoudige, kortzichtige en van verouderde principes doordrongen lieden. Eigenlijk maakt het niet uit wie er burgemeester wordt, want met deze raad kan niemand goed functioneren”, zo verzucht de gouverneur in zijn brieven. Het omgekeerde geldt ook: met een niet-functionerende Raad heeft elke burgemeester vrij spel. Voor de duidelijkheid: we hebben het hier dus over het functioneren van de gemeenteraad in 1848.

Oorlog en veldslag
Bij gebrek aan beter wordt Leonard Beelen dan op 20 februari 1848 beëdigd tot burgemeester van Nederweert. De afgewezen en met zijn leeftijd frauderende kandidaat Peter Vullers is laaiend. Maar hij blijft volhouden en onder het motto ‘de veldslag verloren maar de oorlog nog niet’ solliciteert hij meteen naar het ambt van de gemeentesecretaris. De gemeenteraad ziet dat plan meteen zitten, want de actuele secretaris Trouwen (een oom van Vullers) is veel ziek en functioneert niet. Peter Vullers, die op dat moment nog niet benoemd is, doet net als of hij al in functie is en ondertekent wel al onwettig de besluiten die nodig zijn om Trouwen te ontslaan en zo de weg vrij te maken voor zichzelf. Vullers ritselt bovendien een geheime regeling om zijn weggeparkeerde oom Trouwen een levenslange uitkering van 100 gulden per jaar toe te kennen. Het woord zwijggeld doemt hier even op.

Onderspit
Vullers onderschat echter zijn rivaal, burgemeester Beelen. Die steekt een stokje voor Vullers’ secretarisambities. Hij wil zijn opponent Vullers per se niet naast zich in het dorpsbestuur en dreigt – amper een maand na zijn aantreden als burgemeester – al met aftreden als Peter Vullers onverhoopt toch benoemd zal worden. Dat dreigement slaagt en Peter Vullers delft het onderspit.

Splijtzwam in de gemeenschap
In de jaren daarna doet Vullers niets anders dan een hetze ontketenen onder de bevolking, gericht tegen burgemeester Beelen en diens familie. In heel Europa is het in die tijd (het zogenaamde ‘Revolutiejaar 1848’) onrustig en op het Limburgse toneel zijn er felle politieke discussie over de afscheiding van Nederland en aansluiting bij de Duitse Bond. Vullers slaagt er heel vilein in om deze nationale discussies op lokaal nivo in Nederweert tot een splijtzwam onder de bevolking te maken. Dat leidt tot relletjes, cafégeweld, molestaties en ingrijpen van de marechaussee in de dorpskern. En dat allemaal om het gezag van zijn vijand burgemeester Beelen in diskrediet te brengen. Vullers wordt er zelfs voor gearresteerd en in 1849 veroordeeld door de rechter in Roermond. Het is de basis voor een vete tussen de families Beelen en Vullers.

Boven de wet
Voor de politieke carrière van Vullers heeft de rechtszaak opvallend genoeg geen grote gevolgen. De liegende en stokende burgemeesterskandidaat manoeuvreert gladjes als een president Trump avant le lettre. Als burgemeester Beelen in 1853 onverwacht sterft, wordt Peter Vullers alsnog rimpelloos tot burgemeester van Nederweert benoemd. Hij heeft zijn doel bereikt en is dan pas 26 jaar oud.

De aanhouder wint
En de vete tussen de families Vullers en Beelen? Die wordt, geheel volgens de klassieke tragedies van koningen en keizers, overwinnaars en overwonnenen, heel elegant opgelost door de liefde. Want een half jaar na zijn aantreden als burgemeester trouwt burgemeester Vullers…. Jawel: met de dochter van zijn aartsrivaal en voorganger Beelen. En zo triomfeert Peter Vullers uiteindelijk, en geldt hij bovendien vanaf 1853 als de jongste burgemeester van Nederland. De aanhouder wint, zal hij wel gedacht hebben.

Alfons Bruekers
Erfgoedgemeenschap Nederweert

Lees ook

• De Jongste burgemeester van Nederland komt uit Meijel
• artikelen van Miel Haanen in Nederweerts Verleden: www.showeert.nl

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals dialect, genealogie, historische tradities en folklore.