Nederweert was ooit een echt molendorp

Dit weekend is het Nationale Molendag. In Nederweert zijn de molens van Kreijel en Roeven (beide ooit gebouwd door dezelfde Nederweerter molenaarsfamilie) vandaag te bezichtigen. Ooit kende Nederweert maar liefst dertien windmolens (vijf houten standaardmolens, zeven stenen berg- of beltmolens en één zogenaamde grondzeiler). Verder waren er aan de gemeentegrenzen drie watermolens en ook waren er een viertal rosmolens die met paardenkracht werden aangedreven en een stoommolen.

Vizier op Nederweert

Coöperatie
Over de geschiedenis van de Nederweerter molens is al veel gepubliceerd. Een uitzondering hierop is de voormalige standaardmolen op de locatie Aan Vijftien, gelegen aan de oostzijde van de brug die Nederweert met de wijk Budschop verbindt. Over die molen was eigenlijk weinig bekend. Zij was vernoemd naar St. Rochus, vanwege de er naast gelegen bedevaartkapel. Daar werd de heilige Rochus aangeroepen tegen besmettelijke ziektes bij mens en dier. De Rochusmolen was in 1811 het initiatief van een particuliere coöperatie, de “Compagnie meunière (…) du moulin de Saint Roch de Nederweert”. Een samenwerking van een groep rijke Nederweertenaren onder leiding van Anton Mertens, die zelf ook molenaar was, had er zijn spaargeld in geïnvesteerd.

Kanaalwerken
De combinatie van kapel en windmolen (en vanaf 1822 ook de Zuid-Willemsvaart met ophaalbrug), vormde decennialang een pittoresk dorpsgezicht. Vanwege de verplaatsing van de sluis en de kanaalwerken in 1920 moest de molen, inmiddels in bezit van de familie Trouwen (‘Gieëne’), het veld ruimen. Wat tot nu toe in de molenliteratuur volledig onbekend was, is dat Budschop niet één maar twee windmolens tegelijkertijd had. Met deze recente ontdekking is het totaal aantal Nederweerter windmolens van twaalf naar dertien gebracht.

Tweelingen
De beide molens van Budschop stonden op een steenworp afstand van elkaar, als een soort tweelingen. De ene was dus de Rochusmolen. De andere, Romboutsmolen genaamd, was in 1807 gesticht. Dit was het initiatief van Victor de Riquet, hertog van Caraman en Josephine, gravin de Mérode. Zij waren de erfgenamen van de Heer (en eigenaar) van Weert en Nederweert, wier bezittingen bij de komst van de Fransen waren geconfisceerd. De Romboutsmolen en het bijbehorende molenhuis waren gelegen aan de huidige Beatrixstraat, even ten oosten van de kerk van Budschop. Op een Franse stafkaart uit ongeveer 1811 staan de beide molens van Budschop naast elkaar getekend.

Afgebrand
Een lang leven was de Romboutsmolen niet gegund. In 1831 werd zij door een grote brand totaal verwoest. De toenmalige eigenaar, de familie De Riquet de Caraman, woonde in Parijs en zag geen brood in herbouw. Zij verkocht in 1841 alle bezittingen in deze regio, waaronder ook de ruïne van het kasteel op de Biest in Weert en het terrein van de afgebrande molen in Nederweert. Het voormalige molenhuis vertegenwoordigde nog enige waarde en kwam in handen van Jan Mathijs Walkers. Hij verkocht het rond 1855 door aan de ondernemersfamilie Kroeff uit de Kerkstraat, die er een herberg begon. In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het molenhuis jammer genoeg afgebroken ten behoeve van een nieuwbouwwijk. Ter plaatse is niets meer dat herinnert aan Rochus en Rombout van Budschop.

Sfeerproeven
Nederweert was dun ooit een echt molendorp. Wie wil sfeerproeven in twee van de bewaard gebleven windmolens van Nederweert is daar vandaag welkom van 11.00-16.00 uur.

Alfons Bruekers | Erfgoedgemeenschap Nederweert

De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals dialect, genealogie, historische tradities en folklore.