Ons Boerenerf in transitie: van varkens naar vezelgewassen

Vroeger was je boer voor het leven, maar die vanzelfsprekendheid is voorbij. De strenge stikstofregels en de opkoopregelingen van de overheid plaatsen ook veehouders van onze lokale vereniging Boeren van Nederweert voor een dilemma: stoppen, doorgaan of overschakelen naar een andere bedrijfsactiviteit. De familie Van Leeuwen van Ons Boerenerf uit Nederweert-Eind heeft de keuze gemaakt : hun varkens hebben plaatsgemaakt voor vezelhennep. Boer Arjan heeft grootse plannen: hun familiebedrijf moet in Limburg het kloppend hart worden voor de verwerking van vezelgewassen voor de bouw en textielindustrie.

Van varkens naar vezelgewassen

Voor zijn vader Aad waren de afgelopen maanden misschien wel de moeilijkste van zijn leven. Nadat de laatste varkens de stallen hadden verlaten, keek hij met leden ogen toe hoe de sloophamer een einde maakte aan zijn levenswerk: het varkensbedrijf dat hij na de eeuwwisseling oprichtte en met zijn vrouw Diny en zoon Arjan grootbracht tot een toonbeeld van duurzaamheid.

Het besluit om te stoppen deed pijn maar was ook onvermijdelijk, zo besefte de geboren Brabander zelf ook maar al te goed. Door de stikstofcrisis was er geen uitzicht meer op een gezonde toekomst. De varkensstallen aan de Banendijk lagen te dicht bij de kwetsbare natuur van het Sarsven en de Banen, doorgaan zou de familie Van Leeuwen met nóg meer regels en een onverantwoord financieel risico opzadelen. En dus zat er na jaren van onzekerheid niets anders op dan zich aan te melden voor de stoppersregeling.

Een nieuw begin
Maar niet te lang getreurd. De varkens mogen dan weg zijn, het ondernemershart van de familie Van Leeuwen klopt door. Voor zoon Arjan, die sinds 2006 bij zijn ouders in de maatschap zit, markeert het afscheid van de varkenshouderij een nieuw begin. In zijn zoektocht naar een duurzaam alternatief voor het werken met levende have kwam hij anderhalf jaar geleden in contact met Building Balance, een ketenregisseur die in ons land het gebruik van biogrondstoffen voor de bouw stimuleert. De geboren ondernemer maakte kennis met een nieuwe groeimarkt: de teelt van vezelhennep, een biogrondstof die wordt gebruikt als isolatiemateriaal voor de bouw of als duurzaam halffabricaat voor de textielindustrie.

Van varkens naar vezelhennep: het ondernemersplan werd de voorbije maanden tot in de puntjes uitgewerkt. Aan ambitie geen gebrek bij boer Arjan. “Met ons nieuwe bedrijf AgroHub Limburg gaan we vezelgewassen tot biobased producten gaan verwerken voor telers van Venlo tot Maastricht. Als proef hebben we een tijdje geleden al een nabijgelegen perceel van dertien hectaren ingezaaid. Door in een pool samen te werken met anders akkerbouwers kunnen we vezelhennep op onze percelen inzetten als rotatieteelt met andere gewassen, zoals mais, aardappelen, prei en bieten”, legt de akkerbouwer uit.

Niets gaat verloren
Een gewas telen is niet nieuw voor de familie Van Leeuwen. Als veehouders teelden Aad en Arjan jarenlang de maïs voor hun varkens. De teelt van vezelhennep is eenvoudig, maar de verwerking is bewerkelijk. Arjan licht toe: “Bij de oogst worden de stengels van de ruim drie meter hoge plant in stukken van een meter gesneden. Deze blijven vier tot zes weken op het veld liggen zodat de bastvezels loskomen van de houtachtige kern. Dan maken we er ronde balen van die voor machinale verwerking naar de loods gaan. Na het zwingelen in trommels ontstaat uit de vezels een wolachtig materiaal dat geschikt is voor de biobased bouw. Door te investeren in geavanceerde machines krijgen we fijnere wol die ook geschikt is voor de textielindustrie. Het binnenste deel van de houten stengel kan gebruikt worden als bestanddeel van beton of als strooisel voor in de koeienstal. Ook de toppen van de vezelhennepplant, die olie en zaden bevat, gaan we verwaarden. Zo gebruiken we dus de hele plant en gaat er niets verloren.”

In 2014 verbouwde de familie Van Leeuwen een van hun stallen tot een informatie- vergader- en horecacentrum: Ons Boerenerf, gerund wordt door Arjans zus Saskia. Onder het genot van een hapje en een drankje worden mensen hier aan het denken gezet en verrast met een eerlijk verhaal over duurzaam, agrarisch ondernemerschap. “De showroom blijft gewoon open. In plaats van een rondleiding door de varkenshouderij laten we bezoekers zien hoe vezelgewassen, zoals vezelhennep en olifantgras, worden verwerkt. Een ander verhaal over duurzaam ondernemen, voor de rest blijft voor de bezoeker alles hetzelfde.”

Nieuwe ronde, nieuwe kansen
De keuze voor een ander verdienmodel heeft nieuwe energie gebracht. “Als varkenshouder had ik vaak het gevoel dat ik me moest verantwoorden. Iedereen heeft een mening, je kunt het eigenlijk voor niemand goed doen. Niet terecht en heel jammer, zeker als je bedenkt met hoeveel trots en passie we dit werk al die jaren hebben gedaan. Alles draaide bij ons om het welzijn van onze dieren. De emotie van mijn vader begrijp ik dan ook heel goed. Tegelijkertijd beseffen wij dat achterom kijken geen optie is. We zijn ondernemers en moeten vooruit. Er ligt een prachtige uitdaging op ons te wachten. Nieuwe ronde, nieuwe kansen.”